Çatı ve Cephe 71.Sayı (Kasım-Aralık 2017)

cativecephe.com Çatı ve Cephe / Kasım-Aralık 2017 51 vermişlerdir. Bu standartların yanısıra bileşen/malzeme ölçeğine inen şu kay- naklar incelenmiştir: Bağımsız bir ABD sertifikasyon kuruluşu olan Underwriters Labora- tories, Inc. (UL) bazı metal kaplamalı çatı sistemlerini değerlendirerek rüz- gar yüküne dayanımları bakımından sınıflandırmalar yapmıştır [13]. Ancak değerlendirilen rüzgar yükleri statik rüz- gar yüklerini ele almakta olup, dinamik rüzgar yüklerini kapsamamaktadır [6]. UL 580 standardına göre tanımlanan test yönteminde, belli değerlerdeki basınca neden olan rüzgar hızlarına dayanım gösteren çatı sistemlerinin UL30, UL60 (yarı-dayanıklı) veya UL90 (tam dayanıklı) sertifikası alabi- lecek nitelikte oldukları belirtilmektedir [13]. Bağımsız bir diğer ABD kuruluşu olan Factory Mutual Insurance Com- pany (FM)’nin yayınlarında ise çeşitli çatı konstrüksiyonları ve sahip oldukları rüzgar basınç dayanımları listelenmiştir [3]. Rüzgar basınç dayanımları UL’de olduğu gibi statik test yöntemleriyle belirlenmiştir ve rüzgar kaynaklı dina- mik basınçları kapsamamaktadır [6]. Çatı konstrüksiyonunun tamamını ele alarak hesaplanmış değerleri vermek- tedir; bu nedenle kaplama sistemle- rine yönelik bir tasarım yaklaşımı sun- mamaktadır ve rüzgar güvenliği belli değerlerle tanımlanmış olan bir çatı konstrüksiyonunda herhangi bir bile- şenin değişimi rüzgar basınç dayanı- mını değişterecektir. UL standartlarına benzer bir sınıflandırması olup, çatıların sahip olduğu rüzgar basınç dayanım- larına göre Class 1-60, Class 1-75 vb. isimlerle onay belgeleri vermektedir [3]. DIN 18339 “Klempnerarbeiten”, çatı ve cephede uygulanan kenetli ve çıtalı metal kaplama sistemlerinin bileşenlerine çevresel etmenlerin nasıl etki ettiğini açıklayan ve tasarımını “tanımlayan” bir Alman standartıdır [14]. Rüzgar güvenliği konusuna geniş yer verilmiş olup, binanın bulunduğu rüzgar bölgesine, binanın zeminden yüksekliğine, çatı biçimine ve çatı eği- mine göre oluşan rüzgar yüklerine karşı metal kaplama sistem bileşenlerinin boyutları, miktarı ve yüzey üzerindeki yerleri verilen tablolar yardımıyla adım adım belirlenebilmektedir [14, 15]. İncelenmiş olan standartlar ve kıla- vuzlar [11, 12, 13] aracılığıyla, bina- lara ve çatılara etkiyen rüzgar yükleri, geliştirilmiş hesaplama yöntemleri veya hazır verilmiş tablolar yardımıyla belir- lenebilmekte olmalarına rağmen DIN 18339 dışında, çatı konstrüksiyonu bileşenlerinin ve bağlantılarının rüzgar güvenliği ölçütleriyle tasarlanmasına ilişkin kurallara rastlanmamıştır. Söz konusu standartlar ve kılavuzlar “per- formans” yaklaşımlı olduklarından daha genelgeçer kuralları içermekte, tasarım ve uygulamaya konması için daha uzun süreler gerektirmektedir. Sadece kenetli ve çıtalı metal kaplama sistemlerini kapsayan Alman standartı DIN 18339 “Klempnerarbeiten” ise Almanya için, ampirik bilgilerle “tanım- layıcı” bir ön tasarım yöntemi sun- maktadır [14, 15]. Bu bağlamda, DIN 18339 analiz edilerek, kenetli metal çatı kaplama sistemleri için rüzgar güvenliği açısından ilkesel tasarım önerileri ve tasarım sürecinde kullanılabilecek bir kontrol listesi derlenmiştir. 4. Kenetli Metal Çatı Kaplama Sistemleri için DIN 18339’a göre Rüzgar Güvenliği Açısından İlkesel Tasarım Önerileri DIN 18339 “Klempnerarbeiten”, kenetli metal çatı kaplama sistemlerinin tasarımında doğrudan kullanılabilecek bir standarttır. Çıtalı ve kenetli metal çatı kaplama sistemleri ile metal duvar kaplamalarının tipik tasarımını ve uygu- lamalarını tarifleyerek kurallara bağ- lamaktadır [14, 15]. Titanyum-çinko, çelik, paslanmaz çelik, bakır, alümin- yum ve kurşun kaplamalar için geçerli- dir. Kenetli metal çatı kaplama sistemle- rine yönelik kısıtlı bir kapsamı olması ve kurallarla tanımlayıcı özelliği nedeniyle daha önce sayılmış olan standartlardan farklıdır ve kenetli bir metal çatı kap- lama sisteminin hesaplama yöntem- leriyle yapılacak ayrıntılı tasarımından önceki ön boyutlandırma aşamalarında hızlıca ön kararlar vermeyi sağlayacak ve kullanım evresinde doğabilecek risk- leri azaltacak niteliktedir. 4.1. Kenetli metal çatı kaplama sistemlerinin ön tasarımında rüzgar güvenliğinin sağlanmasına yönelik öneriler DIN 18339’un ayrıntılı analizi sonucunda çıkarılan ölçütler ile kenetli metal çatı kaplama sistemlerinin rüzgar güvenliğine yönelik ön tasarımı bina ölçeği ile ilişkili olarak yapılabilmek- tedir. Bu bağlamda kenetli metal çatı kaplama levhaları, kör kaplamalar, birbirlerine tutturulma yöntemleri, her bileşenin malzemesi ve boyutları belirli ölçütlerle belirlenebilmekte ve bir son- raki aşamada daha ayrıntılı yapılacak olan hesaplamalı tasarıma entegre edi- lebilmektedir. 4.1.1. Kenet aralığı İki kenet arasındaki en büyük mesa- fenin (maksimum kenet aralığı) bina yüksekliğine göre belirlenmesi gerek- mektedir (Şekil 6). Kenet aralığı; 10 m’ye kadar olan binalar, 10-20 metre, 20-50 metre ve 50-100 metre arası yükseklikteki binalar için farklı değer- ler almaktadır. Buna göre en küçük maksimum kenet aralığı 520 mm; en