Çatı ve Cephe 71.Sayı (Kasım-Aralık 2017)

cativecephe.com Çatı & Cephe / Kasım-Aralık 2017 54 makale ve yapı hasarlarının önlenmesi; binanın bulunduğu topografik ve iklimsel veriler dikkate alınarak bina, çatı ve bileşen/ malzeme ölçeklerinin tümünde rüzgarın oluşturacağı basınç ve çekme etkile- rine dayanımlı tasarlanmasına bağlıdır. Çalışma kapsamında incelenen, DIN 18339 dışındaki tüm standart ve kıla- vuzların, rüzgar güvenliğine bina ve/ veya yapı elemanı ölçeğinde değindiği görülmüştür. Yapı elemanında mey- dana gelen rüzgar yüklerinin hesap- lanma yöntemleri verilmiştir; ancak bu yüklere yeterli dayanıma sahip sis- temlerin nasıl tasarlanacağına yönelik tanımlar ve kurallar koyulmamıştır. Bu durum, kenetli metal çatı kaplama sis- temlerinin tasarımında rüzgar güven- liğini genellikle tasarım ekibi dışından uzmanlara bırakmakta ve sürecin uza- masına yol açmaktadır. Bu nedenle standartların içerdiği performans temelli yaklaşımların yanında, bileşen ölçeği tasarımında tarifleyici kurallara ihtiyaç duyulmaktadır. DIN 18339 ise, bileşen ölçeğinde çeşitli performans ölçütleriyle beraber rüzgar güvenliği ile ilgili ayrıntılı içeriği sayesinde kenetli metal çatı kaplama sistemlerinin tasa- rımını “tanımlayıcı” kurallara bağla- ması sebebiyle tasarımcıya rüzgar yükü hesaplama yöntemlerine başvurmadan önce yararlanabileceği bir ön boyut- landırma yöntemi sunması açısından rüzgar kaynaklı çatı hasarlarına neden olan tasarım eksikliğini kapatacak nite- liktedir. Bu bağlamda DIN 18339 analiz edilerek, çatılarda uygulanan kenetli metal kaplama sistemleri tüm bileşen- lerine ayrılmış ve çatı konstrüksiyonu bileşenlerinin ve bağlantılarının rüzgar güvenliği ölçütleriyle tasarlanmasına ilişkin yönlendirici kurallar adım adım tariflenerek bir kontrol listesi oluşturul- muştur. Bu kontrol listesinin kullanıla- bilirliği ise kısıtlıdır. Bunun nedeni, DIN 18339’un bir Alman standartı oluşu ve burada tanımlanan tasarım kurallarının dayanağının, Almanya’nın iklimsel ve topografik verileri ile genel-geçer kural- ların tanımlanmış olduğu diğer Alman standartları olmasıdır. Kontrol listesi biçiminde derlenen ilkesel tasarım adımlarının Türkiye’de tam anlamıyla kullanılabilmesi için ise, yürürlükte olan “TS 498 Yapı Elemanlarının Boyutlan- dırılmasında Alınacak Yüklerin Hesap Değerleri” isimli standartın içerdiği hesap yöntemine entegrasyonunun sağlanması ve tasarımda kullanılan verilerin birbirine uyarlanması gerek- lidir. Ancak TS 498’in kapsamlı bir içeriği olmasına rağmen çatı sistemi ve çatı kaplama sistemi tasarımında başvurulması için yeterli bir kaynak olmadığı görülmüştür. Yapı elemanla- rının bütünüyle ilgili genel-geçer kural- ları içermesinden ve rüzgar güvenliğine yabancı standartlara kıyasla çok az yer vermesinden dolayı yapı ve yapı ele- manlarının rüzgâr yüklerine göre tasa- rımı ile ilgili bazı temel eksiklikler tespit edilmiştir. Standartta; • Tanımlı rüzgar bölgeleri bulunma- maktadır. • Yalnızca minimum rüzgar yükleri tanımlanmıştır. • Çatı biçimleri göz önünde tutulma- mıştır. • Çatı saçaklarında veya parapetle- rinde ruzgar güvenliğine yönelik ek bir önlem veya hesaptan yararlanıl- mamıştır. • Kaplama malzeme ve sistemlerine değinilmemiştir. • Çatıya yönelik değil; tüm yapı ele- manlarına yöneliktir. Bu nedenle derlenen kontrol listesi- nin standartla uyumlu hale getirilmesi için TS 498’in de geliştirilerek, sağlıklı sonuçlara ulaşmayı kolaylaştırıcı bir yaklaşım benimsenmesinin gerekliliği ortaya çıkmıştır. KaynakLAR [1] Binan, M., 2010. Ahşap Çatılar, İstanbul: Birsen Yayınevi. [2] Çatıder, 2007. Çatı Kaplama Malzemeleri Uygulama Detayları Kılavuzu, Çatı Sanayici ve İşadamları Derneği, İstanbul: Altan Basım Ltd.. [3] Patterson,S., Mehta, M., 2001. Roofing Design and Practice, Upper Saddle River, N.J.: Prentice Hall. [4] Schunck, E., Oster, H. J., Barthel, R. Kiessl, K., 2003. Roof Construction Manual: Pitched Roofs, Basel: Birkhäuser. [5] Griffin, C.W., Fricklas, R.L., 1996. Manual of Low-Slope Roof Systems, Boston: McGraw Hill. [6] Crosbie, M. J., Perry, D., Smith, T., 1997. Buildings at Risk: Wind Design Basics for Practicing Architects. AIA. [7] Alassafin, W., Baskaran, A., Martin-Perez, B. and Tanaka, H., 2014. Testing the Wind Uplift Resistance of Roof Edge Components. In: International Conference on Building Envelope Systems and Technologies ICBEST 2014 proceedings. Aachen, Almanya. [8] Perry, Dale, ve Beason, 1991. Section V: Hazard-Building Interaction, ATC 26-2. [9] Miyauchi, H., Ishihara, S. Bartko, M., Katou, N. ve Tanaka, H., 2014. Development of Wind Resistance Evaluation Methods for Mechanically Anchored Waterproofing Membrane System in Japan. In: International Conference on Building Envelope Systems and Technologies ICBEST 2014 proceedings. Aachen, Almanya. [10] https://www.fema.gov/media-library- data/20130726-1536-20490-6626/ fema499_7_6.pdf; son internet erişimi: 13.03.2016 [11] ASCE 7-05, 2005. Minimum Design Loads for Buildings and Other Structures, Structural Engineering Institute of the American Society of Civil Engineers. [12] TS 498, 1997-11.Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Hesap Değerleri, Ankara: TSE. [13] Underwriters Laboratories, 2010 (2). Certifying Roof Deck Constructions for Wind Resistance: An uplifting experience, The Code Authority. [14] DIN 18339:2012-09 VOB Vergabe- und Vertragsordnung für Bauleistungen - Teil C: Allgemeine Technische Vertragsbedingungen für Bauleistungen (ATV) – Klempnerarbeiten (German construction contract procedures (VOB) - Part C: General technical specifications in construction contracts (ATV) - Sheet metal roofing and wall covering work), Berlin: Beuth Verlag. [15] Winsel, C., 2013. Kommentar zu VOB/C: ATV DIN 18339 Klempnerarbeiten, Berlin: Beuth Verlag.