Ä°nÅŸ. Yük. Müh. Koray UÄŸurlu
Teknik Ürün Müdürü / Türk Ytong

Grenfell Tower yangınının ardından baÅŸlatılan ve 2 ay gibi kısa bir sürede tamamlanan cephe kaplama malzemelerinin yangın testleri, Ä°ngiltere’de benzer ölçekteki 228 binanın cephesinin yenilenmesi veya yeniden yapılması gerektiÄŸini ortaya koyarken, Ä°ngiliz hükümeti bina yönetmeliklerinin de revize edileceÄŸini bildirdi. Peki ülkemizde durum ne?

GeçtiÄŸimiz Haziran ayında 80 kiÅŸinin hayatını kaybettiÄŸi 24 katlı Grenfell Tower binasındaki korkunç yangın, binalarda yanıcı malzeme kullanımına yönelik olarak kamuoyunda ve basında önemli bir tartışma baÅŸlattı. Ä°ngiliz hükümeti yangından hemen sonra, alüminyum cephe kaplaması kullanılmış binaların tespiti ve bu kaplamaların tip ve çeÅŸitlerinin belirlenmesi için bir ekip görevlendirdi. Bu ekip aynı zamanda alüminyum cephe kaplaması arkasında bulunan ısı yalıtım malzemelerini de araÅŸtıracaktı.

AraÅŸtırma sonucunda binalarda genel olarak 3 ayrı tipte dolguya sahip alüminyum panel kaplama kullanıldığı tespit edildi. Panellerin arkasında ise farklı tiplerde ısı yalıtım levhaları kullanılmıştı. Tespit edilen alüminyum panel kaplamaları aÅŸağıdaki gibi sınıflandırıldı:

Tip 1 Alüminyum Cephe Kaplaması: PE kısaltması ile adlandırılan, polietilen dolgulu, yangına en az dayanıklı alüminyum paneller (Grenfell binasında kullanılan).

Tip 2 Alüminyum Cephe Kaplaması: FR kısaltması ile adlandırılan, yangına 1. kaplamadan daha dayanıklı, alev geciktiricili polietilen dolgulu alüminyum paneller.

Tip 3 Alüminyum Cephe Kaplaması: A2 kısaltması ile adlandıran, mineral dolgulu, zor yanıcı alüminyum paneller.

Cephelerde kullanılan panel ve ısı yalıtım levhalarının tespit edilmesinin ardından Ä°ngiliz Hükümeti, bunların büyük ölçekli yangın dayanım testlerinin (BS 8414) yapılmasını istedi, bunun için 7 adet büyük ölçekli test gerçekleÅŸtirildi.

BS 8414-1, dış cephe kaplama sistemlerinin cephe yangın performansını ölçümleyen bir test standardı. Deney, bina içerisinde geliÅŸen bir yangının pencere gibi bir açıklıktan, dış cepheye ulaşımını veya bina dış cephesi yakınında oluÅŸan bir yangının dış cepheye ulaşımını ve cephenin bu yangına maruz kalmasını temsil ediyor. BRE (Building Research Establishment) laboratuvarında kurulan test düzeneÄŸi, yüksekliÄŸi 9 metre olan birbirine dik, geniÅŸ (2,6 m) ve dar (1,5 m) iki cepheden oluÅŸuyor. GeniÅŸ cephe altında yaklaşık 2x2 metre boyutlarında bir yanma odası bulunuyor. Buraya yerleÅŸtirilen ahÅŸap malzemeler 30 dakika boyunca yanmaya devam ediyor ve test toplamda 60 dakika sürüyor. Test esnasında cephenin çeÅŸitli noktalarında sıcaklık ölçümleri yapılıp, sıcaklık ve alev yayılımı sebebiyle cephede hasar oluÅŸumu gözlemleniyor.

Bu testlerde, yukarıda detayları verilen 3 farklı tipteki alüminyum cephe kaplaması ile beraber, kaplama arkasında aÅŸağıdaki ısı yalıtım levhaları da kullanılarak, toplamda 6 farklı cephe kaplama sistemi kombinasyonu oluÅŸturulmuÅŸ oldu.

Tip 1. Poliizosiyanurat (PIR) ısı yalıtım levhaları

Tip 2. TaÅŸyünü ısı yalıtım levhaları Son bir test ise 2. tip alüminyum cephe kaplaması arkasında, “Fenolik sert köpük ısı yalıtım levhası” kullanılarak gerçekleÅŸtirildi ve sonuçlar AÄŸustos ayında yayımlandı.

Toplamda 7 adet testten oluÅŸan alüminyum cephe kaplama sistem kombinasyonlarına ait özet bilgi aÅŸağıdaki tabloda verilmiÅŸtir. Bu tabloda kırmızı renkli “x” simgesi ile iÅŸaretlenen cephe kaplama sistemleri deney sonucunda baÅŸarılı olamazken, mavi renkli “✓” simgesi ile iÅŸaretlenen cephe kaplama kombinasyonları testi baÅŸarıyla geçmiÅŸtir. Test esnasında yaklaşık 9 metre yükseklikte yapılan ölçümlerde 8 dakika içerisinde 800 °C’lık sıcaklıklara eriÅŸilmiÅŸtir.

FR dolgulu alüminyum kaplama ile PIR ısı yalıtım levhasının beraber kullanıldığı sistem, 25 dakika yangına dayanıklılık saÄŸlarken, PIR ısı yalıtım levhası yerine fenolik sert köpük kullanıldığında 28 dakika yangına dayanım saÄŸlanmıştır.

Testler, eÄŸer cephede yanıcı ısı yalıtım levhaları kullanılıyorsa bunların mineral dolgulu zor yanıcı özellikte alüminyum paneller ile, eÄŸer yanmaz Ä±sı yalıtım levhaları kullanılıyor ise bu levhaların en az FR (alev geciktiricili) politetilen dolgulu alüminyum levhalar ile kaplanması gerektiÄŸini ortaya koydu.

Grenfell binasında, PE dolgulu alüminyum paneller ve bu paneller arkasında PIR ısı yalıtım levhaları kullanılmıştı.

Test sonuçları, Ä°ngiltere’de benzer ölçekteki 228 binanın cephesinin yenilenmesi veya yeniden yapılması gerektiÄŸini ortaya koyarken, Ä°ngiliz hükümeti bina yönetmeliklerinin de revize edileceÄŸini bildirdi.

28 Temmuz tarihli The Telegraf Gazetesi’nde, yaÄŸmurlama (sprinkler) sistemlerinin dışarıda bina cephesinde yer alması durumunda yangının cephede yayılımının önlenebileceÄŸi, Dubai ve Avustralya’nın cephede yanıcı cephe kaplaması kullanılması durumunda yaÄŸmurlama (sprinkler) sistemlerinin cephe dışına konumlandırılması ile ilgili yönetmelik revizyonuna gittikleri belirtiliyor.

Peki ülkemizde durum ne?

Ülkemizde konuyla ilgili düzenlemeleri Türkiye Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik ele alıyor. Ä°lk olarak 2002 yılında yayınlanan yönetmelik, 2007, 2009 ve 2015 yıllarında revize edildi.

2015 yılından itibaren yürürlükte olan yönetmeliÄŸin 27-(1) nolu maddesinde, “Dış cephelerin, bina yüksekliÄŸi 28,50 m’den fazla olan binalarda zor yanıcı malzemeden ve diÄŸer binalarda ise en az zor alevlenici malzemeden olması gerekir. Alevlerin bir kattan diÄŸer bir kata geçmesini engellemek için iki katın pencere gibi korumasız boÅŸlukları arasında, düÅŸeyde en az 100 cm yüksekliÄŸinde yangına dayanıklı cephe elamanıyla dolu yüzey oluÅŸturulur veya cephe iç kısmına en çok 2 m aralıklarla cepheye en fazla 1,5 m mesafede yaÄŸmurlama baÅŸlıkları yerleÅŸtirilerek, cephe otomatik yaÄŸmurlama sistemi ile korunur” ifadesi yer alıyor.

YönetmeliÄŸimiz yaÄŸmurlama sistemini cephenin dışı yerine bina iç kısmına konumlandırmış durumda. Bu durumda sadece bina içerisindeki yangının cepheye ulaÅŸmasının engellenmesi hedefleniyor. Ancak cephe yangınları, sadece bina içerisinde oluÅŸan bir yangının cepheye ulaÅŸmasıyla oluÅŸmuyor. BitiÅŸikte ya da yakında bulunan bir yangından meydana gelen ısının ve yanan küçük partiküllerin cepheye ulaÅŸarak yapı dış cephe elemanlarını tutuÅŸturması (sıçrama) yoluyla cephe yangınları oluÅŸabildiÄŸi gibi, belli bir uzaklıkta bulunan yangında meydana gelen ısının radyasyonla yapı dış cephe elemanlarına ulaÅŸarak, bunları tutuÅŸma sıcaklığına getirmesi yoluyla da cephe yangınları oluÅŸabiliyor.

YönetmeliÄŸin Madde 27-(3)-b kısmında, “Derzleri açık veya havalandırmalı giydirme cephe sistemli binalarda kullanılan cephe ve yalıtım malzemeleri en az zor yanıcı olmalıdır” ifadesi yer alıyor.

Grenfell Tower yangını sonrası Ä°ngiltere’de yapılan yangın deneylerinin sonuçlarına bakılırsa 2015 tarihli yönetmeliÄŸimizin 27-(3)-b maddesi, yangın güvenli giydirme cephelerin oluÅŸturulmasına olanak saÄŸlıyor.

Sonuç olarak, ülkemizdeki mevcut birçok yapıda Grenfell Tower binasında olduÄŸu gibi yanıcı cephe sistemleri bulunuyor olabilir. Benzer felaketlerin yaÅŸanmaması adına tıpkı Ä°ngiltere’de olduÄŸu gibi ülkemizde de yetkililerin harekete geçerek konunun araÅŸtırılması, “Ulusal büyük ölçekli yangın dayanım test standardı”nın oluÅŸturulması, testlerin yapılması ve gereken önlemlerin alınması gerektiÄŸine inanıyoruz.

Kaynaklar

- http://www.bbc.com/news/amp/uk-41005748
- http://www.constructionenquirer.com/2017/09/06/governmentprobe-turn-to-safety-of-all-claddingsystems/
- http://www.bbc.com/news/uk-40301289
- http://www.constructionenquirer.com/2017/08/29/industry-awaitsverdict-as-cladding-fire-testscompleted/
- http://www.bbc.com/news/uk-40809206
- https://www.theguardian.com/uk-news/2017/jul/28/governmentannounces-independent-reviewbuilding-regulations-grenfell-towerfire
- http://www.telegraph.co.uk/news/2017/07/28/grenfell-fireleast-60-tower-blocks-fail-new-testcladding-andinsulation/
- https://ifpmag.mdmpublishing.com/testing-times-for-tall-buildings/
- AraÅŸ. Gör. ArpacıoÄŸlu, MSÜ, Cephe Yangınları ve Cephe Kaplamalarının Yangın GüvenliÄŸi Açısından DeÄŸerlendirilmesi, Nisan 2004
- T.C. Çevre ve Åžehircilik Bakanlığı, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelikte DeÄŸiÅŸiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Temmuz 2015  
- BRE Global Client Report, Report Number: B137611_1037 (DCLG test 1) Issue:1.1

Bu yazı ile ilgili ÅŸekil ve görsellere e-dergi üzerinden ulaÅŸmak için lütfen tıklayınız.