İnş. Yük. Müh. Koray Uğurlu
Teknik Ürün Müdürü / Türk Ytong

Grenfell Tower yangınının ardından başlatılan ve 2 ay gibi kısa bir sürede tamamlanan cephe kaplama malzemelerinin yangın testleri, İngiltere’de benzer ölçekteki 228 binanın cephesinin yenilenmesi veya yeniden yapılması gerektiğini ortaya koyarken, İngiliz hükümeti bina yönetmeliklerinin de revize edileceğini bildirdi. Peki ülkemizde durum ne?

Geçtiğimiz Haziran ayında 80 kişinin hayatını kaybettiği 24 katlı Grenfell Tower binasındaki korkunç yangın, binalarda yanıcı malzeme kullanımına yönelik olarak kamuoyunda ve basında önemli bir tartışma başlattı. İngiliz hükümeti yangından hemen sonra, alüminyum cephe kaplaması kullanılmış binaların tespiti ve bu kaplamaların tip ve çeşitlerinin belirlenmesi için bir ekip görevlendirdi. Bu ekip aynı zamanda alüminyum cephe kaplaması arkasında bulunan ısı yalıtım malzemelerini de araştıracaktı.

Araştırma sonucunda binalarda genel olarak 3 ayrı tipte dolguya sahip alüminyum panel kaplama kullanıldığı tespit edildi. Panellerin arkasında ise farklı tiplerde ısı yalıtım levhaları kullanılmıştı. Tespit edilen alüminyum panel kaplamaları aşağıdaki gibi sınıflandırıldı:

Tip 1 Alüminyum Cephe Kaplaması: PE kısaltması ile adlandırılan, polietilen dolgulu, yangına en az dayanıklı alüminyum paneller (Grenfell binasında kullanılan).

Tip 2 Alüminyum Cephe Kaplaması: FR kısaltması ile adlandırılan, yangına 1. kaplamadan daha dayanıklı, alev geciktiricili polietilen dolgulu alüminyum paneller.

Tip 3 Alüminyum Cephe Kaplaması: A2 kısaltması ile adlandıran, mineral dolgulu, zor yanıcı alüminyum paneller.

Cephelerde kullanılan panel ve ısı yalıtım levhalarının tespit edilmesinin ardından İngiliz Hükümeti, bunların büyük ölçekli yangın dayanım testlerinin (BS 8414) yapılmasını istedi, bunun için 7 adet büyük ölçekli test gerçekleştirildi.

BS 8414-1, dış cephe kaplama sistemlerinin cephe yangın performansını ölçümleyen bir test standardı. Deney, bina içerisinde gelişen bir yangının pencere gibi bir açıklıktan, dış cepheye ulaşımını veya bina dış cephesi yakınında oluşan bir yangının dış cepheye ulaşımını ve cephenin bu yangına maruz kalmasını temsil ediyor. BRE (Building Research Establishment) laboratuvarında kurulan test düzeneği, yüksekliği 9 metre olan birbirine dik, geniş (2,6 m) ve dar (1,5 m) iki cepheden oluşuyor. Geniş cephe altında yaklaşık 2x2 metre boyutlarında bir yanma odası bulunuyor. Buraya yerleştirilen ahşap malzemeler 30 dakika boyunca yanmaya devam ediyor ve test toplamda 60 dakika sürüyor. Test esnasında cephenin çeşitli noktalarında sıcaklık ölçümleri yapılıp, sıcaklık ve alev yayılımı sebebiyle cephede hasar oluşumu gözlemleniyor.

Bu testlerde, yukarıda detayları verilen 3 farklı tipteki alüminyum cephe kaplaması ile beraber, kaplama arkasında aşağıdaki ısı yalıtım levhaları da kullanılarak, toplamda 6 farklı cephe kaplama sistemi kombinasyonu oluşturulmuş oldu.

Tip 1. Poliizosiyanurat (PIR) ısı yalıtım levhaları

Tip 2. Taşyünü ısı yalıtım levhaları Son bir test ise 2. tip alüminyum cephe kaplaması arkasında, “Fenolik sert köpük ısı yalıtım levhası” kullanılarak gerçekleştirildi ve sonuçlar Ağustos ayında yayımlandı.

Toplamda 7 adet testten oluşan alüminyum cephe kaplama sistem kombinasyonlarına ait özet bilgi aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu tabloda kırmızı renkli “x” simgesi ile işaretlenen cephe kaplama sistemleri deney sonucunda başarılı olamazken, mavi renkli “✓” simgesi ile işaretlenen cephe kaplama kombinasyonları testi başarıyla geçmiştir. Test esnasında yaklaşık 9 metre yükseklikte yapılan ölçümlerde 8 dakika içerisinde 800 °C’lık sıcaklıklara erişilmiştir.

FR dolgulu alüminyum kaplama ile PIR ısı yalıtım levhasının beraber kullanıldığı sistem, 25 dakika yangına dayanıklılık sağlarken, PIR ısı yalıtım levhası yerine fenolik sert köpük kullanıldığında 28 dakika yangına dayanım sağlanmıştır.

Testler, eğer cephede yanıcı ısı yalıtım levhaları kullanılıyorsa bunların mineral dolgulu zor yanıcı özellikte alüminyum paneller ile, eğer yanmaz ısı yalıtım levhaları kullanılıyor ise bu levhaların en az FR (alev geciktiricili) politetilen dolgulu alüminyum levhalar ile kaplanması gerektiğini ortaya koydu.

Grenfell binasında, PE dolgulu alüminyum paneller ve bu paneller arkasında PIR ısı yalıtım levhaları kullanılmıştı.

Test sonuçları, İngiltere’de benzer ölçekteki 228 binanın cephesinin yenilenmesi veya yeniden yapılması gerektiğini ortaya koyarken, İngiliz hükümeti bina yönetmeliklerinin de revize edileceğini bildirdi.

28 Temmuz tarihli The Telegraf Gazetesi’nde, yağmurlama (sprinkler) sistemlerinin dışarıda bina cephesinde yer alması durumunda yangının cephede yayılımının önlenebileceği, Dubai ve Avustralya’nın cephede yanıcı cephe kaplaması kullanılması durumunda yağmurlama (sprinkler) sistemlerinin cephe dışına konumlandırılması ile ilgili yönetmelik revizyonuna gittikleri belirtiliyor.

Peki ülkemizde durum ne?

Ülkemizde konuyla ilgili düzenlemeleri Türkiye Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik ele alıyor. İlk olarak 2002 yılında yayınlanan yönetmelik, 2007, 2009 ve 2015 yıllarında revize edildi.

2015 yılından itibaren yürürlükte olan yönetmeliğin 27-(1) nolu maddesinde, “Dış cephelerin, bina yüksekliği 28,50 m’den fazla olan binalarda zor yanıcı malzemeden ve diğer binalarda ise en az zor alevlenici malzemeden olması gerekir. Alevlerin bir kattan diğer bir kata geçmesini engellemek için iki katın pencere gibi korumasız boşlukları arasında, düşeyde en az 100 cm yüksekliğinde yangına dayanıklı cephe elamanıyla dolu yüzey oluşturulur veya cephe iç kısmına en çok 2 m aralıklarla cepheye en fazla 1,5 m mesafede yağmurlama başlıkları yerleştirilerek, cephe otomatik yağmurlama sistemi ile korunur” ifadesi yer alıyor.

Yönetmeliğimiz yağmurlama sistemini cephenin dışı yerine bina iç kısmına konumlandırmış durumda. Bu durumda sadece bina içerisindeki yangının cepheye ulaşmasının engellenmesi hedefleniyor. Ancak cephe yangınları, sadece bina içerisinde oluşan bir yangının cepheye ulaşmasıyla oluşmuyor. Bitişikte ya da yakında bulunan bir yangından meydana gelen ısının ve yanan küçük partiküllerin cepheye ulaşarak yapı dış cephe elemanlarını tutuşturması (sıçrama) yoluyla cephe yangınları oluşabildiği gibi, belli bir uzaklıkta bulunan yangında meydana gelen ısının radyasyonla yapı dış cephe elemanlarına ulaşarak, bunları tutuşma sıcaklığına getirmesi yoluyla da cephe yangınları oluşabiliyor.

Yönetmeliğin Madde 27-(3)-b kısmında, “Derzleri açık veya havalandırmalı giydirme cephe sistemli binalarda kullanılan cephe ve yalıtım malzemeleri en az zor yanıcı olmalıdır” ifadesi yer alıyor.

Grenfell Tower yangını sonrası İngiltere’de yapılan yangın deneylerinin sonuçlarına bakılırsa 2015 tarihli yönetmeliğimizin 27-(3)-b maddesi, yangın güvenli giydirme cephelerin oluşturulmasına olanak sağlıyor.

Sonuç olarak, ülkemizdeki mevcut birçok yapıda Grenfell Tower binasında olduğu gibi yanıcı cephe sistemleri bulunuyor olabilir. Benzer felaketlerin yaşanmaması adına tıpkı İngiltere’de olduğu gibi ülkemizde de yetkililerin harekete geçerek konunun araştırılması, “Ulusal büyük ölçekli yangın dayanım test standardı”nın oluşturulması, testlerin yapılması ve gereken önlemlerin alınması gerektiğine inanıyoruz.

Kaynaklar

- http://www.bbc.com/news/amp/uk-41005748
- http://www.constructionenquirer.com/2017/09/06/governmentprobe-turn-to-safety-of-all-claddingsystems/
- http://www.bbc.com/news/uk-40301289
- http://www.constructionenquirer.com/2017/08/29/industry-awaitsverdict-as-cladding-fire-testscompleted/
- http://www.bbc.com/news/uk-40809206
- https://www.theguardian.com/uk-news/2017/jul/28/governmentannounces-independent-reviewbuilding-regulations-grenfell-towerfire
- http://www.telegraph.co.uk/news/2017/07/28/grenfell-fireleast-60-tower-blocks-fail-new-testcladding-andinsulation/
- https://ifpmag.mdmpublishing.com/testing-times-for-tall-buildings/
- Araş. Gör. Arpacıoğlu, MSÜ, Cephe Yangınları ve Cephe Kaplamalarının Yangın Güvenliği Açısından Değerlendirilmesi, Nisan 2004
- T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Temmuz 2015  
- BRE Global Client Report, Report Number: B137611_1037 (DCLG test 1) Issue:1.1

Bu yazı ile ilgili şekil ve görsellere e-dergi üzerinden ulaşmak için lütfen tıklayınız.