UYGULAMA 9. Sayı (Temmuz Ağustos 2007)

Farklı kesimlerden eleştiriler alan ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen "Tarihi Yarımada Kentsel Tasarım Projesi"nde Süleymaniye pilot bölge olarak seçildi. Projenin müdürü Prof. Dr. Cengiz Eruzun bölgeye, kentin tarihi kimliğiyle uyumlu yeni bir doku getirmeye çalıştıklarını ifade ediyor.
Fatih ve Eminönü ilçelerinin tamamını kapsayacak "Tarihi Yarımada Kentsel Tasarım Projesi" İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülüyor. Süleymaniye’nin pilot bölge seçildiği projeyle bölge, tarihsel kimliğini kaybetmeden yeni bir yüz kazanacak. Anıtsal yapıların korunması ve sivil mimari eserlerin yıkılmadan koruma altına alınmasının amaçları arasında olduğunu söyleyen Tarihi Yarımada Kentsel Tasarım Projesi Müdürü Prof. Dr. Cengiz Eruzun, "Daha önce yıkılmış olan tarihi eserlerden, belgelerine ulaşabildiklerimizin özgün malzemesine ve planlarına sadık kalarak eski temellerin üzerinde yeniden yapılmasına çalışılıyor. Kültür varlığı olan yapıların çevresindeki yeni yapılarda da geleneksel ve özgün malzemelerden yararlanarak bazı çalışmalar yapıyoruz." diyor.

İstanbul’un korunmaya değer bir kent olduğunu, fakat zaman içinde yangınların ahşap dokuya zarar verdiğini vurgulayan Eruzun, 1965 yılından sonra Kat Mülkiyeti Yasası’nın çıkması ve betonarmenin bölgeye girmesiyle, tarihi yarımadanın yüksek yapılaşmaya teslim olduğunu vurguluyor ve şu bilgileri veriyor: "Yüksek betonarme yapılara belediyelerin izin vermesi ve daha da yüksek kaçak katlar ilave edilmesi tarihi dokuyu bozdu. Süleymaniye’deki korunması gereken ahşap binaların yüzde sekseni yüksek binalar yüzünden yok oldu. Avrupa kentlerinin çoğu tüm tarihi dokusunu koruyor. Oysa biz, anıtsal yapıların dışındaki kentsel dokuyu, betonarme binalara teslim etmişiz. Şimdi bu yanlışların düzeltilmesi için gereken tüm önlemleri almaya çalışıyoruz. 1/5000 ve 1/1000 ölçekli koruma amaçlı planlarımız Koruma Kurulu’nca onaylandı. Kentsel tasarım rehberi çalışmaları yapıldı. Yürütmekte olduğumuz kentsel tasarım projeleri kent dokusunu, kent peyzajını, yayalaştırma ve açık alan düzenlemelerini, kıyı düzenlemelerini ve geniş kapsamlı mekan organizasyonlarını da içeriyor. Sağlamlaştırmanın yalnızca tescilli yapılara uygulanması ve tescilli olmayan betonarme binaların ise yıkılıp yeniden yapılması amaçlanıyor. Böylece, değeri olmayan yapılara sağlamlaştırma adına yapılan harcamalar da önlenmiş olacak..."

Betonarmeye yer vermek istemiyoruz

"Beklenen deprem, bölgedeki betonarme evlerin büyük bölümüne ciddi hasarlar verecek. Depreme hazırlanmamız lazım. Hazırlanırken de aynı yanlışı tekrar etmemek gerekiyor. Bölgede yüksek bina yapılmamalı. Geçmişte çoğunlukla ahşap kullanılarak hafif binaların yapılması deprem için alınmış önemli bir önlemdi. Bölgenin karakterine göre olabildiğince hafif malzeme kullanılarak ya da az katlı kagir binalar yapılmalıdır. Tarihi yarımadada betonarme binalar yıkılacak ve bölge, yörenin mimarisine uygun malzeme ve form birliği olan yeni yapılaşma ile yeniden kurulacak. İstanbul’u kimliğiyle geleceğe taşıyacağız. Süleymaniye, ahşap malzeme kullanımının yoğun olduğu bir semt. Bu nedenle bina yapımında, betondan daha dayanıklı olan çelik, ahşap ve taş malzeme kullanılacak. Kanser hücresi gibi hayatımıza giren beton hastalığından kurtulabilmek için artık bu alanlarda betonarmeye yer vermek istemiyoruz..."

Cephe rehabilitasyonları yapılacak

"Proje cephe rehabilitasyonlarını da kapsıyor. Ahşap strüktürlü binalar, doğal olarak ahşap kaplama yapılacak. Hanlar bölgesi gibi çoğunlukla taş malzeme tercih edilmiş bölgelerde yine taş malzeme ya da taş kaplama uygulanacak. Yığma tuğla duvarlı, çelik takviyelerle volta döşemeli kagir binalarda sıva üstü dayanıklı dış boya uygulanacak. Süleymaniye’de ahşap malzemenin olanaklarından yararlanılarak cephede cumbalar, çatıda saçaklar kullanılmış. Yeni önerilen binaların da cumbalı ve saçaklı olması bazı kesimler tarafından eleştiriliyor. Gerekçesi, bu binaların eski Osmanlı evlerine benzetilmesi. Oysa Galata’da, Venedik ve Ceneviz tarzı evler için Tarihi Yarımada Kentsel Tasarım Grubu’nun herhangi bir eleştirisi yok. Çünkü o da İstanbul tarihinin bir gerçeği. Ancak Süleymaniye’deki evlerin cumbalı oluşunun, iç mekanın görüş açısı bakımından büyük avantajları var. Cumbalar 180 derecelik bir görüş açısı veriyor. Cumbasız ev ise 90 derece görüş açısına sahip..."

"Kuzey Avrupa’daki soğuk iklim faktörünün oluşturduğu dik çatı sistemi, ülkemizde hiç uygulaması olmamasına rağmen bir özenti olarak uygulanmak isteniyor. Süleymaniye’de geleneksel mimarimizin mekan kurgularının çağdaş yorumu yaşatılmaya çalışılacak..."

Orijinal malzeme, yeni malzemeden ayırt edilebilmeli

"Harabe olan evler de var. Onlar analiz edilecek. İtalyanlarla bir çalışma yapıyoruz ve teşhis koyuyoruz. Tescilli olan binalarda malzemeleri binanın üstünde tutmak lazım. Çürüyen malzemeler ise mecburen değişecek. Yenilenmiş malzeme ile orijinal malzeme fark edilebilmeli. En az müdahale ile en ucuz ve en doğru restorasyon gerçekleştirilebilir. Tescilli olmayan yeni binaların yapımında son derece çağdaş sistemler de uygulanabilir. Henüz kentsel tasarım projelerinin tamamlanmasına çalışılıyor. Bu aşamadan sonra avan proje ve uygulama projeleriyle yeni binaların uygulanmasına olanak verilecek. Ayrıca, çalışmalarımız arasında yol, temiz su, atık su, telefon ve elektrik gibi altyapıya yönelik proje çalışmaları da sürdürülüyor..."

Finansal problemler çözülebilir

"Projenin tamamlanması belediyenin kararlılığına bağlı. Finansman çok zor bir şey değil. Yatırım yapan firmalar var. Kabul edilen son yasalarla Kültür Bakanlığı’na bir takım yetkiler verildi. Restorasyon çalışmalarında parasal açıdan bir takım kolaylıklar gösterilmesi, hibe şeklindeki yardımların sağlanması, düşük faizli krediler verilmesi gibi yardımlar uygulamaya geçti. Restorasyon çalışmalarını kendileri yapmak istemeyen ya da yapamayanlar için de bazı kolaylıklar sağlandı. Bu kişiler belediyeye satış işlemi yapabildikleri gibi bu yerleri imarlı başka bir arsayla da değiştirebiliyorlar..."