Milattan yaklaşık altı asır önce Kral Nebukatnezar tarafından yaptırılan Babil'in Asma Bahçeleri, sadece görsel bir anlam taşıyordu. Ancak uygulama amacı farklı da olsa, 20. yüzyılın son çeyreğinde yaygınlaşmaya başlayan "yeşil bina" fikrinde Babillilerin de payının olduğunu söylemek mümkün.    

Yapılarda ısı yalıtımının bilinen tarihçesi, eski Mısırlılara ve Romalılara kadar uzanmaktadır. Özellikle kış aylarında ısı kaybının azaltılması konusunda, tarihin değisik dönemlerinde, değisik coğrafyalarda, farklı uygulamalara rastlamak mümkündür. Yakın bir örnek Anadolu?da ahırlarla iç içe olan evlerdir. Ahırların, evlerin girişinin alt katına yapılması, ahıra gidişlerde evden çıkma gerekliliğini ortadan kaldırdığı gibi, ısıtma sezonlarında zeminden olan ısı kaybını önemli miktarda azaltırlar.

Yeşil binalar ise enerji tasarrufunda, bir başka canlı grubundan, bitkilerden istifade ediyorlar. Uygulama türlerine göre yeşillendirilmiş çatılar ve/veya cepheler ihtiva eden yeşil binalarda yüzey üzerinde yalıtımsal etki gösteren "yeşil örtü" sayesinde, kış aylarında ısı kaybı azalırken, soğutma sezonunda da ısı kazançları düşmektedir. Yeşil çatı ve cephelerin ısı iletim katsayıları, bitki ve bitkinin büyüdüğü ortamın türüne ve diğer katmanların geometrik ve termofiziksel özelliklerine göre değişmektedir.

Yeşil çatı uygulamalarında bitki örtüsü su geçirmez bir tabaka üzerine serilir. Ekilen bitkinin ve altındaki toprak tabakasının özelliklerine göre kök durdurucu bir katman ve ilave su tahliye düzeneği de kullanılabilir.

Çatı üzerine serilen bitki örtüsü, şiddetli yağışlarda binanin tahliye sisteminin yetersiz kalması durumunda bir sünger davranışı göstererek suyun büyük bir bölümünü tutabilmektedir. ABD Çevre Koruma Temsilciliğinin (EPA) verilerine göre, çatılarda 8-13 cm yüksekliğindeki toprak tabakası 4 cm ve altındaki yağışlarda suyun  yüzde 75'ini tutabilmektedir.

Yeşil binaların bir diğer faydası ise özellikle büyük şehirlerde görülen "ısı adası" etkisini azaltmasıdır. Yapılaşmanın yoğun olduğu şehirlerde yıllık ortalama sıcaklığın, aynı şehirlerin banliyölerina nazaran daha yüksek olduğu gözlenmektedir. Bunun temel sebebi ise gün içerisinde ısıyı emen çatıların günün ilerleyen saatlerinde bu ısıyı yaymalarıdır. Bu etkinin azaltılması için alınabilecek önlemlerden bazıları; şehrin yeşil alanlarının genişletilmesi, yansıtma özelliği yüksek çatı malzemeleri kullanılması ve yeşil çatı uygulamalarının yaygınlaştırılmasıdır.

Yaz aylarında soğutma uygulamalarının dünyanın birçok bölümünde bir lüks olmaktan çıkıp, olağan ihtiyaçlar sınıfına girmeye başlaması, ısıtma sezonuna ek olarak soğutma sezonlarında da iklimlendirmeye dayalı enerji tüketimini ciddi oranda artırmıştır. Bu sebeple iklimlendirme uygulamalarında enerji tasarrufu, dolayısıyla yapı yalıtımı önem kazanmaktadır. Yalıtımın yeşil çatı ve duvarlar ile sağlanması, enerji tasarrufuna ek olarak hem çatılarda biriken suyun kontrolünü kolaylaştırıyor, hem kalabalık yerleşim bölgelerinde görülen ısı adası etkisini azaltıyor, hem de uygulandıklari bölgelere görsel bir güzellik katıyor. Özetlenen bu faydalara karşılık olarak, yeşil çatıların beraberinde getirdiği eksilerden de bahsedilmelidir. Bunların en önemlileri arasında çatı yükünün artması ve periyodik bakım masrafları sayılabilir. Tüm bu artılar ve eksiler, gelişen inşaat dünyası gözönüne alınarak teraziye konulduğunda, yeşil çatıların önümüzdeki yıllarda gerek ülkemizde, gerekse dünyada birçok ülkede yaygınlaşacağını göstermektedir.

Yrd. Doç. Dr. Serdar ÇELİK

Güney Illinois Üniversitesi, ABD