Çatı, bilindiÄŸi gibi yapıların üst kısmının dış etkenlerden korunması için yapılmış olan imalatların tümünü kapsar. Dolayısıyla çatı sektörü, çatıları oluÅŸturan yapı elemanları, yalıtım katmanları, çatı kaplamaları, yaÄŸmur iniÅŸ sistemleri ve yardımcı elemanlar gibi farklı malzemelerle ilgili ÅŸirketleri içinde barındırır. Kısaca toprak sanayi (kil), beton sanayi (çimento), metal sanayi (sac, alüminyum, bakır, çinko), cam, plastik ve bitümden oluÅŸan hammadde grupları, çatı kaplamaları bölümünde sektörün ağırlıklı kısmını teÅŸkil eder. Kaplama  üreticileri distribütörleri, bayileri ve uygulamacılarıyla büyük bir gruptur; yalıtım sektörünün farklı firmaları çatı sistemleri içinde önemli bir yer tutarlar. Çatının strüktürel yapısını üstlenen firmalar da çatıların taşıyıcı bölümlerinin inÅŸaatını yaparlar. Çatı malzemesi üreten ve çatı sistemlerinin oluÅŸturulmasında hizmet veren firmalar genel anlamda inÅŸaat iÅŸlerinde tüm yapının inÅŸaat harcamalarından (ortalama olarak yüzde 10 civarında) pay almaktadırlar. Bu, önemli  bir harcamalar toplamıdır. (Bu payın endüstriyel yapılarda çok büyük oranlarda, buna karşılık yüksek katlı ticari binalar veya çok katlı konutlarda daha az olarak gerçekleÅŸtiÄŸini söyleyebiliriz)

Çatıder olarak çatı kaplama malzemelerini 6 ana başlık altında topladık:

* Metal Esaslı Çatı Kaplama Malzemeleri: Genellikle sanayi yapılarında, bir miktar da konut çatılarında kullanılan malzemelerdir. Bunları kendi içinde "tek katlı metal kaplamalar", "sandviç paneller", "iki yüzü metal kompozit olmayan paneller" ve "üzeri doÄŸaltaÅŸ kaplı/kaplamasız panel ve kiremitler" olarak ayırabiliriz.

* Kil Esaslı Kiremit Çatı Kaplama Malzemeleri: Geleneksel çatı kaplaması olan kiremitlerdir. Marsilya ve Osmanlı gibi tiplerin yanında piyasaya birçok yeni tip sunulmuÅŸtur.

* Ã‡imento Esaslı Çatı Kaplama Malzemeleri: Çimento esaslı kiremitler ve çimento esaslı ondüle veya sinüs oluklu çatı kaplama panelleridir.

* Bitüm Esaslı Çatı Kaplama Malzemeleri: Çatı kaplaması olarak kullanılan üzeri doÄŸaltaÅŸ kaplı (arduvaz) rulolar, çeÅŸitli oluk formlarına sahip organik elyaflı bitüm emdirilmiÅŸ levhalar ve shingle'lar bu tanım içinde yer almaktadır.

* Plastik Esaslı Çatı Kaplama Malzemeleri: Polikarbonat (PC) esaslı levhalar, cam takviyeli polyester (CTP) levhalar, akrilik cam (PMMA) esaslı malzemeler, polietilen (PE) esaslı malzemeler, diÄŸer plastik esaslı malzemeler bu tanımda yer alır.

* DiÄŸer Çatı Kaplama Malzemeleri: Cam, cam kiremitler, doÄŸaltaÅŸ kaplamalar, ahÅŸap kaplama ve shingle'lar, bitkisel çatı kaplamaları.

Çatı kaplaması malzemelerinin sektördeki dağılım oranları:

* Metal Esaslı Çatı Kaplama    Malzemeleri: %30

* Kil Esaslı Kiremit Çatı Kaplama  Malzemeleri: %40

* Ã‡imento Esaslı Çatı Kaplama  Malzemeleri: % 6

* Bitüm Esaslı Çatı Kaplama  Malzemeleri: %19

* Plastik Esaslı Çatı Kaplama  Malzemeleri: % 5

* DiÄŸer Çatı Kaplama Malzemeleri: >% 1

Sektörde Faaliyet Gösteren Şirketler, İstihdam ve Üretim Kapasiteleri

Şirket sayıları konusunda detaylı bir araştırma yoktur; ancak sektörde üretici, ithalatçı ve distribütör sayısının 400-450; satıcı ve uygulamacı firmalarının sayısının da 5000 civarında olduğunu öngörüyoruz.

Çatı konstrüksiyonu imalatı, montajı, çatı kaplama, yalıtım, yardımcı elemanlar gibi sistemleri oluşturanların sayısını 140.000-150.000 kişi civarında düşünmek gerekir. Bu miktarlar özellikle mevsimlik çalışmalara göre değişiklik gösterir. Özellikle kil kiremitte usta-kalfa gibi unvanları taşıyan kimseler kolaylıkla uygulama yapabilmektedirler. Derneğimiz bu tip uygulamacıların çatı yapımı bilgi, teknik ve görgüsünü geliştirmeye çalışarak, çatıların tamamının yetkinlik ve yeterlilikleri gelişmiş, iş güvenliğini özümsemiş profesyonel çatıcılar tarafından yapılmasını sağlamaya çalışıyor. Amacımız son kullanıcının problemsiz, konforlu, ekonomik ve uzun ömürlü bir çatı altında yaşaması için, işlerin mümkün olduğunca profesyonel firma veya şirketler tarafından yapılmasını sağlamaktır.

2008 yılında 99 milyon m²'lik pazar büyüklüğüne ulaÅŸan sektörün yıllık üretim kapasitesi 220 milyon m² civarındadır. Toprak kiremitte yüzde 20-30, beton kiremitte de daha fazla oranda artırılabilir üretim kapasiteleri vardır. Formlandırma yapan metal firmaları da kapasitelerini yüzde 100'e yakın artırabilirler. Ãœretim kapasite sıkıntısı, mevsimsellik ve talebin ön görülememesi durumları dışında pek yaÅŸanmamıştır.

Sektörün Parasal Büyüklüğü, İthalat ve İhracat Verileri

Üst kaplama, kaplama altı taşıyıcıları, su yalıtımı, ısı yalıtımı ve yardımcı elemanları içeren çatı sistemlerinin parasal büyüklüğü yaklaşık 2,2-2,5 milyar dolar, strüktürel (taşıyıcı konstrüksiyon) kısımda ise (devlet ve özel sektör sanayi yatırımlarının da etkisi ile) 1,8-2 milyar dolara kadar pay almaktadır. İthalat, bu farklı malzemeler içinde, petrol türevlerinde ve metalde önemli yer tutar. Örneğin metalde 240.000 ton gibi metal kaplama malzemesi sarfiyatı bulunabilir. Bunun yarısının ithal edildiğini öngörmek gerekir. Son dönem için boyalı ürün fiyatı da tonu 900 dolar olarak hesaplanabilir. Petrol türevlerinde de dolaylı şekilde ithalat söz konusudur.

İhracatımız kil kiremitte, bitümlü ve polyester çatı ürünlerinde, formlandırılmış metalde ve ısı yalıtımlı panellerde vardır; ancak önemli bir ihracat atağı yapamadığımızı da görmemiz gerekiyor. Sektörün şu andaki çatı kaplama ürünlerine ait üretim kapasitesinin ülkemizin ihtiyaçlarını ve ihracatı karşıladığı görülmekte olup, başta yalıtım olmak üzere tamamlanmış ve devam eden yeni yatırımlar mevcuttur. Sektördeki yatırımların mevcut ürünlerin kalitelerinin artırılmasına, Avrupa standartlarında ürün üretilmesine, yurtiçi ve yurtdışı piyasalarda daha kolay rekabet edebilecek ürün çeşitliliğinin artırılmasına, enerji ve güvenlik konularındaki kaplama ve yalıtım malzemelerinin üretilmesine yönelik olduğu görülmektedir.

Daralma Yaşanıyor

Sinyallerini 2008 yılı başında vermeye baÅŸlayan krizin geliÅŸi tarafımızdan fark edilmiÅŸ ve 2008'in  ikinci döneminden itibaren tedbir alınması yönünde ikaz ve isteklerimiz olmuÅŸtur. 2008 yılı sektör için kapanan bir makas gibi, yıl bazında ortalama yüzde 12-15'lik daralmayla geçmiÅŸtir. Tahminimize göre 2009 yılının ilk döneminde yüzde 25-30 gibi büyük bir daralma olacaktır. Geç kalınmış da olsa önlem paketleriyle, kötü veya zor geçeceÄŸini düşündüğümüz 2009 yılında iyileÅŸmeler olabilecektir. Farklı veya uç noktalarda yapılan canlandırma paketlerinin sektörün tamamına yardımcı olmadığından hareketle, önlemlerin sadece belirli gruplara yönelik olmaması üretici, satıcı, uygulama firmaları ve işçiler için ayrı, müteahhitler ve yatırım yapanlar için ayrı düşünülmesinin daha doÄŸru olacağını vurgulamak isteriz.

Çatı sektöründe şu anda yukarıda konu edilen daralma yaşansa da, kış aylarının görüntüsüne aldanmayarak şu andaki hareketliliğin mevsim koşullarının da düzelmesiyle artarak devam edeceği ve 2009 yılı sonunda daralmanın azaltılabileceğini düşünebiliriz.

Dikkat edilmesi gereken nokta enerji ve çevre olmalıdır. Enerjinin giderek pahalılaÅŸması, petrol fiyatlarındaki artış beklentisi, bu kış yaÅŸanan doÄŸalgaz ve ısınma faturalarının aşırı büyümesi gerçeÄŸi, çatı renovasyon ve yalıtımlarının daha karlı olduÄŸu, yenileme ve yalıtım masraflarının geri dönüş süresinin de daha kısaldığını açıkça göstermiÅŸtir. Enerjiye ödenen yüksek bedeller, çevreye salınan CO₂ emisyonları, küresel ısınmaya yol açan faktörler, enerji tasarrufu, enerji verimliliÄŸi ve alternatif enerji kaynakları konularında toplum merakı ve bilincini artırmaktadır.

Bir taraftan hayatımıza girmeye hazırlanan ve çatılarımızda yer alacak olan ve hatta çatılarımızın birer parçası olmak üzere olan güneş enerji sistemleri (gerek fotovoltaik sistemler gerek solar su ısıtma sistemleri), yağmur suyu depolama sistemleri, ucuz, temiz enerji ve su tasarrufu konseptini gündeme oturtacaktır.

İçinde bulunduğumuz kışın sıkıntılarını ve yakıt faturası sorunlarını tekrar yaşamak istemeyecek olan toplum, yaz aylarından itibaren bu konudaki tedbirlerini almaya başlayacaktır ve başlamalıdır. Bunların sonucunda çatı kaplama ve yalıtım sektöründe hareketlilik yaşanacaktır.

Dünya Çatı Kaplamaları Sektörü ve Türkiye

Dünya çatı kaplama sektörü 2008 yılı büyüklüğünün 8,9 milyar m² ve 50 milyar dolar olduÄŸu tahmin edilmektedir. Bu sektörün yüzde 40'ı Asya Pasifik, yüzde 34'ü Kuzey Amerika, yüzde 12'si Batı Avrupa, yüzde 14'ü geri kalan ülkelerdedir. Çatı üst kaplama malzemelerinde (yalıtım ve konstrüksiyon hariç) Türkiye'nin payı 100 milyon m₂ ve 550-600 milyon dolar civarındadır.

Çatı ve Cephe Sektöründe Yeni Ürünler

Teknolojik gelişmeler açısından fotovoltaik çatı kaplama sistemleri ile çatılarda ve cephelerde enerji üretimini, çatı kaplamaları altında ısı üreten sistemleri, yeşil çatı sistemlerini, çatı ışıklıklarını, gelişmiş çatı pencerelerini, doğal ışığın bina içine ulaşmasını sağlayan ışık bacalarını sayarken, çatı ve cephe elemanlarının malzeme, şekil, renk açısından çok çeşitlendiğini, seramik, metal türü yeni ürünlerin piyasada yer aldığını görüyoruz. Dünyamızın en önemli sorunları küresel ısınma, enerji yetersizliği ve enerjinin her geçen gün pahalılaşmasıdır. Günümüzde bu önemli hususlar göz önüne alınarak çatı kaplama ürünleri geliştiriliyor ve bu ürünlere uygun çatı ve cephe sistemleri oluşturuluyor. Bu sistemlerle çok önemli ölçüde enerji kayıplarının önlendiğini, enerjinin çok daha verimli kullanıldığını söyleyebiliriz. Artık yurdumuzun hangi coğrafi bölgesinde bulunursak bulunalım, teknolojinin imkânları ile çatı ve cephelerden elektrik ve ısı enerjisi elde edilebildiğini, yağmur sularını depolayarak temizlik ve bahçe sulama gibi ihtiyaçlarımız için kullanabileceğimizi biliyoruz.

Avrupa'nın coğrafi şartları içinde her gün gittikçe artan miktarda kullanılan güneş panellerinin verimlerinin, Türkiye'nin güneşlenme imkanları altında iki kata varan oranlarda arttığını da bilmemiz gerekiyor.

ÇATI Sektörünün Sorunları Sektörün sorunlarını:

* Kalifiye iş gücü eksikliği, sertifikalı ara eleman eksikliği

* Yüksek sosyal güvenlik kesintileri

* Yurtdışı iÅŸlerde yaÅŸanan sorunlar: Finansman bulma güçlüğü, DoÄŸu Avrupa ülkelerinde vize ve çalışma izni alma sürecinin uzun (2-3 ay) olması, sosyal güvenlik anlaÅŸması olmayan ülkelerde ödenen emeklilik priminin emeklilik süresine eklenmemesi

* Haksız rekabet: Belgesiz ve taklit ürünler, yetkisiz ve belgesiz eleman, standart dışı üretim, faturasız satışlar, kayıtsız eleman çalıştırma, garanti koÅŸullarının tam olarak yerine getirilmemesi, yanıltıcı reklam, kayıtdışı   üretim, yüksek KDV oranları olarak sayabiliriz.

Avrupa Birliği'ne katılım sürecinde ilerleyen ülkemizde inşaat malzemesi üretiminde standardizasyon ve üretim ve uygulama konularındaki belgelendirmeler önem kazanmaya başlamıştır. Üretim ve mesleki uygulama konularında norm ve standartlara uygun üretim yapmayan, standartlara, yönetmeliklere ve malzeme özelliklerine uygun uygulama gerçekleştirmeyen, çevre kriterlerine uymayanların sektörde uzun süre yaşamaları zorlaşacaktır.

İhracat hedefi olan firmaların bu konularda hızlı çalışıp yapılanmaları ve yatırımlarını daha kısa sürede tamamlamaları gerekecektir.

Adil Baştanoğlu / Çatı Sanayicileri ve İş Adamları Derneği (ÇATIDER) Yönetim Kurulu Başkanı