Farklı Kaplama Malzemeleri ile 2000-2018 Yılları Arası Çatı Kaplama İşi Maliyetlerinin Değerlendirilmesi

Ä°BRAHIM BEKTAÅž / Karabük Üniversitesi Mimarlık Fakültesi
AHMET EMRE DÄ°NÇER / Karabük Üniversitesi Mimarlık Fakültesi
Z. ÖZLEM PARLAK BÄ°ÇER / Erciyes Üniversitesi Mimarlık Fakültesi

1. GÄ°RÄ°Åž
Ä°nsanın, tarihsel süreç içerisinde yer edinmeye baÅŸlamasıyla birlikte birçok tehlikeli unsur (olumsuz atmosferik koÅŸullar, yabani hayvanlar vb.) ile mücadele etmesi gerekmiÅŸtir. Bu olaylar barınma ihtiyacını ortaya çıkararak yapının baÅŸlangıcını oluÅŸturmuÅŸtur. Yapı, barınmak ya da baÅŸka amaçlarla kullanılmak üzere tasarlanmış, her türlü insani eyleme cevap verebilen yapay bir ortam olarak tanımlanabilir [1]. Vitruvius, tasarlanan yapıların saÄŸlam, kullanışlı ve güzel olması gerektiÄŸini belirtmiÅŸtir [2]. Bu gerekliliklere günümüzde ekonomik olması da eklenmiÅŸtir.

Yapıların ekonomikliÄŸi, ilk yapım maliyetinden baÅŸlayıp, bakım onarım ve yıkım maliyetlerini kapsayacak ÅŸekilde olmalıdır. Bu maliyetler içerisinde çeÅŸitli etmenler bulunmaktadır. Yapının inÅŸa edileceÄŸi arazi, yapının büyüklüÄŸü, plan biçimi, yükseklik ve kullanılacak malzemeler bunlardan birkaçıdır. Özellikle, atmosferik olaylara, kirliliÄŸe ve çeÅŸitli darbelere en fazla maruz kalan cephe ve çatılarda tercih edilecek kaplama malzemeleri önemlidir. Bu malzemelerin yapının kullanım ömrü dâhilinde, ortam koÅŸullarına baÄŸlı olarak belirli aralıklarla yenilenmeleri gerekmektedir.

Bu noktada ideal çatı kaplama malzemesinin tercih edilmesi, yapıda uzun süreli konfor saÄŸlamakla birlikte ekonomik olarak da tasarruf yapılmasını destekleyecektir. Bununla birlikte hammaddeye baÄŸlı olarak, çeÅŸitli çatı kaplama malzemelerinin farklı oranlarda maliyeti bulunmaktadır. Buna göre, Safranbolu PerÅŸembe pazar alanında yapılan çalışma ile 2000-2018 yılları arasında farklı çatı kaplama malzemeleri ile çatı kaplama maliyetlerinin deÄŸiÅŸimleri incelenmiÅŸtir.

2. ÇATI KAPLAMA MALZEMELERÄ°
Çatı, dış ortamdan gelen meteorolojik olaylardan yapıyı koruyan, saçaklı veya saçaksız olarak, eÄŸimli veya düz olarak farklı biçim ve çeÅŸitli malzemelerden yapılabilen, yapıların bitiÅŸ elemanı olarak tanımlanabilir. Çatılar ait oldukları yapının gereksinimlerine uygun olarak tasarlanmakla birlikte, deÄŸiÅŸik etmenlere göre sınıflandırılmaktadır. Bu etmenlerden birisi kaplama malzemeleridir. Genel olarak yapılarda kullanılan kaplama malzemelerini kil, çimento, metal, bitüm esaslı malzemeler, polimer ve cam malzemeler, doÄŸal taÅŸ kaplamalar ve bitkisel malzemeler olarak sınıflandırmak mümkündür.

Çatı kaplama malzemeleri üretildikleri hammaddeye göre çeÅŸitli fiziksel ve kimyasal özelliklere sahiptir (Çizelge 1). Ilk yapımından baÅŸlamak üzere kullanımının farklı aÅŸamalarında çatı kaplama malzemelerinde yıpranmaya baÄŸlı olarak deÄŸiÅŸimler olmaktadır. Seçilecek malzemenin kullanışlı, çevresel etkilere dayanıklı ve uzun ömürlü olması ilk yapım ve bakım onarım sırasında yapı maliyeti açılarından önemlidir.
 

3. ÇATI KAPLAMA MALZEMELERÄ°NÄ°N MALÄ°YETLERÄ°NÄ°N Ä°NCELENMESÄ°
Yapı kullanım ömrü süresince çevresel koÅŸullara baÄŸlı olarak, çatı kaplama malzemelerinin deÄŸiÅŸtirilmesi konfor koÅŸulları açısından önemlidir. Zamanında müdahale yapılmaması durumunda, yapı içine su girerek rutubet, kötü koku ve görsel kirliliÄŸe neden olabilir. Hatta bu durum insan saÄŸlığını tehdit edecek noktaya varabilir, yapı taşıyıcı sistemine zarar vererek zamanla binanın çökmesine neden olabilir. Bu sebeple kaplama malzemelerinin iÅŸ göremez duruma geldiÄŸi tespit edildiÄŸinde deÄŸiÅŸtirilmesi gerekmektedir.

Yapılacak olan her deÄŸiÅŸikliÄŸin bir maliyeti olacağı aÅŸikardır. Bu maliyet yıldan yıla deÄŸiÅŸiklik göstermektedir. Bu doÄŸrultuda farklı malzemeler ile 2000-2018 yılları arasında çatı kaplama maliyetinin deÄŸerlendirmesi yapılmıştır. Maliyet analizi çalışması yapılırken, Çevre ve Åžehircilik Bakanlığı’nın belirlemiÅŸ olduÄŸu birim fiyat listesi poz numaraları esasına göre kullanılmıştır [5]. Çevre ve Åžehircilik Bakanlığı’nın, dönemin koÅŸullarına baÄŸlı olarak her yıl yenilediÄŸi bu fiyatlarda bazı malzemeler her dönem yer almamaktadır. Bu nedenle bu çalışmada 2000-2018 yılları arasında birim fiyatları bulunan malzemelerin deÄŸerlendirmesi yapılabilmiÅŸtir. Bahsi geçen yıllarda yapı sektöründe kullanılan fakat birim fiyat listesinde yer almayan malzemelerin maliyeti göz ardı edilmiÅŸtir.

Karadeniz Bölgesi’nin batısında yer alan Karabük iline baÄŸlı bir ilçe olan Safranbolu, kültür varlıkları sayesinde UNESCO World Heritage City listesinde yer alan bir kenttir. Birçok tarihi ve doÄŸal güzelliklere sahip olan ÅŸehir, engebeli bir arazi yapısı üzerine kurulmuÅŸtur. Safranbolu, Ä°ç Anadolu ile Karadeniz bölgeleri arasında iklim geçiÅŸ kuÅŸağında yer almaktadır. Yağışlar, Karadeniz ikliminin etkisiyle mevsimlere dağılmakla birlikte Karasal iklim etkisiyle en çok yılın ilk yarısında görülmektedir [6]. Bu durum çatıların kaplama malzemesindeki yıpranmayı çeÅŸitlendirmekte ve artırmaktadır.

Farklı malzemeler ile çatı kaplama iÅŸi maliyetinin tespiti için bölgedeki açık pazar alanının (Åžekil 1) kapatılması üzerinden bir deÄŸerlendirme yapılmıştır. Bu alanın seçilmesinde merkezi bir alanda yer alması, kamusal bir alan olup herkese hizmet vermesi, geniÅŸ bir alana sahip olması, pazar alanının kapatılması durumunda tercih edilebilecek kaplama malzemelerinin fazla olması gibi özellikler etkili olmuÅŸtur. Bu amaçla çekme sınırları içerisinde pazar alışveriÅŸine uygun ortam saÄŸlayabilecek %20 eÄŸimli beÅŸik çatıların yan yana gelmesiyle bir üst örtü oluÅŸturulmuÅŸtur (Åžekil 2).

Makaledeki ÅŸekil/çizelgelere eriÅŸmek ve tamamını e-dergi'den okumak için lütfen tıklayın...