K. CANSU ES
Yıldız Teknik Üniversitesi, FBE, Mimarlık Anabilim Dalı, Yapı Programı

PROF. DR. Z.CANAN GÄ°RGÄ°N
Yıldız Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Yapı Bilgisi Anabilim Dalı

(*) Bu makale 9. Ulusal Çatı ve Cephe Konferansı’nda sunulmuÅŸtur.

1. GÄ°RÄ°Åž
DoÄŸru tasarımı doÄŸru malzeme belirler ve malzeme tercihi “mekanik büyüklükler”, “estetik kaygılar”, “dayanıklılık”, “maliyet” ve “ihtiyaca göre deÄŸiÅŸebilecek kiÅŸisel parametreler” göz önünde bulundurularak gerçekleÅŸtirilmelidir. Bina dış kabuÄŸu olan cephe elemanı ve malzemesinin seçim sürecinde estetik deÄŸer ve maliyetin yanı sıra çevresel iliÅŸki de dikkate alınmalıdır. Burada “dayanıklılık” ölçütü ön plana gelmektedir, “doÄŸru seçim”’in yanında “doÄŸru uygulama” dikkat edilecek diÄŸer konulardır. Seçim konusunda atmosferik korozyona dayanıklı çelikler (Weathering Steel, WS), çevresel koÅŸullar uygun ise hizmet ömrü boyunca genellikle bakım gerektirmemesi, farklı uygulama ihtiyaçlarına cevap vermesi ve yüzeyinde zaman içinde oluÅŸan koyu kahve-turuncu pas-patina tabakasının estetik açıdan yaÅŸayan bir görünüm sunmasından dolayı mimari çevrede büyük ilgi görmüÅŸtür. Bu çalışmada WS çeliklerin tarihçesi, performans deÄŸerleri ve bu deÄŸerleri geliÅŸtirmek için yapılan araÅŸtırmaların sonuçlarına yer verilmiÅŸtir. Ayrıca, Ä°stanbul ve çevresindeki bazı örnekler, bu yapıların bulundukları konum ve atmosferik verilere göre kısaca deÄŸerlendirilmiÅŸtir.

2. ATMOSFERÄ°K KOROZYONA DAYANIKLI ÇELÄ°K TANIMI, NÄ°TELÄ°KLERÄ° VE TARÄ°HÇESÄ°
ASTM A242 veya ASTM A588 standartlarına uygun WS çelikler yüksek mukavemetli (akma dayanımı> 275 MPa) düÅŸük alaşımlı çelik grubunun (High-Strength Low-Alloy Steel, HSLA) bir üyesidir; Cu, P gibi atmosferik dayanımı artıran elementler içermektedir. Yalın karbon çeliklerine göre 4-8 kat daha yüksek atmosferik korozyon dayanımı sözkonusudur. Bunun temel nedeni ise metal yüzeyin alaşım elementlerinin atmosferik bileÅŸenler ile reaksiyonu sonucunda, agresif korozif etkilerin sözkonusu olmadığı ÅŸartlar için, yüzeyde korozyona karşı koruyucu iÅŸlevi olan sıkı bir oksit tabakası oluÅŸması, böylece metalin korozyona karşı korunmasıdır.

ÇeliÄŸin korozyon dayanımının geliÅŸtirilmesi amaçlı ilk deneysel çalışmalarda (1800’ler, Almanya) düÅŸük oranda Cu ilavesinin, asidik ortamdaki demirin korozyon dayanımını önemli oranda arttırdığı görülmüÅŸtür. 1900’lu yıllarda özellikle Cu ilavesinin farklı atmosferik ÅŸartlarda, demir ve çeliÄŸin korozyon dayanıklılığına etkisi konusunda A.B.D’de yoÄŸun araÅŸtırmalar yürütülmüÅŸtür. Saklatwalla, U.S. Steel ile iÅŸbirliÄŸi yaptığı deneysel çalışmalar sonucunda, farklı elementlerin alaşımı ile 1926’da atmosferik korozyona dayanıklı çeliÄŸin ilk patentini almıştır [1]. 1933’te ilk ve en çok bilinen WS çelik, Cor-Ten®, marka olarak tanıtılmıştır.

Makalenin devamı için lütfen tıklayınız...